Kuzularda Ani Ölüm Nedenleri

Kuzularda ani ölüm ne yazık ki yaygın olarak görülen ve ciddi kayıplara neden olan bir sorundur. Yeni doğan ve küçük yaşlardaki kuzularda meydana gelen ani ölümlerin birçok farklı sebebi vardır. Fakat birçok yetiştirici gözden kaçırıyor olsa da uygun bakım ve besleme, aşı, hızlı ve etkili tedaviler bu ölümlerin büyük ölçüde önlenmesini sağlamaktadır.

Bilindiği gibi koyun yetiştiriciliğinde koyun başına büyütülen kuzu sayısı, yetiştiricilikte üretkenliğin ve karlılığın temel unsurlarından birisidir. Ani kuzu ölümleri bu süreci olumsuz etkilemekte ve hayvan kayıpları ile beraber ciddi ekonomik kayıplara da neden olmaktadır. Dünya üzerinde ani kuzu ölümlerin sadece %5 oranında azalmasını sağlamak bile her yıl 150.000 civarında kuzunun hayatta kalması anlamına gelmektedir. Bunun için nedenleri bilmek, nedenlere yönelik önlemler almak önemlidir.

Kuzu Ölümleri Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Kuzu ölümü dediğimizde özellikle doğumdan sonraki ilk birkaç hafta içerisinde ölümleri kastetmekteyiz. Genel anlamda ise kuzu ölümü doğumdan itibaren sütten kesilme dönemine kadar meydana gelen ölümleri ifade etmektedir. Dünya çapında yapılan araştırmalarda kuzu ölümlerinin %75 civarı ilk 72 saat yani ilk 3 gün içerisinde meydana gelmektedir. Yine kuzu ölümlerinin %80’i doğumdan sonraki ilk 1 hafta içerisinde oluşmaktadır. Aşağıdaki tabloda kuzu ölümlerinin meydana geldiği dönem ve yüzdelik oranları yer almaktadır.

Kuzularda Ani Ölüm Neden Olur?

Kuzularda ani ölümlerin altında çeşitli sebepler yatabilmektedir. Fakat kuzu ölümlerinde karşımıza en çok çıkan neden olan enfeksiyonları söylememiz mümkündür. Yapılan bilimsel çalışmalarda kuzu ölümlerinin %32’sinin enfeksiyon kaynaklı olduğu saptanmıştır. Bunu %20 ile distosi yani güç doğum izlemektedir. Her iki nedende aslına iyi bakım ve yönetim uygulamaları ile büyük ölçüde önlenebilmektedir. Bu da kuzu ölümlerini azaltacaktır.

Enfeksiyonlar

Kuzu ölümlerinin en yaygın nedeni olarak enfeksiyonlar karşımıza çıkmaktadır. Enterit ve ishale neden olan tüm enfeksiyonlar, diz ve eklem enfeksiyonları, Chlamydophila abortus enfeksiyonları, clostridial enfeksiyonlar, akut pnömoni ve septisemi, bazı parazitler ve koksidiyoz öncelikli olarak sayabileceğimiz nedenler arasındadır. Yapılan araştırmalarda enfeksiyona bağlı ölümlerin %39’unun 24 saatten 7 güne kadar meydana geldiği görüldü. Enfeksiyona bağlı ölümlerin %38’inin ise 7 günlük yaştan sütten kesmeye kadar süreçte meydana geldiği çoğunlukla enterit ve pnömoni ile ilişkili olduğu görüldü.

Clostridial hastalık yani Clostridium perfringens‘in neden olduğu enfeksiyonlar ani kuzu ölümlerinde en sık görülen nedenlerden birisidir. Klostridial bakteriler doğal olarak bağırsaklarda yaşar ancak çeşitli nedenler ile bağırsak yapısı bozulursa ve doğal bağırsak ortamı değişirse bu durumda çoğalmaya, toksin üretimine ve ölüme yol açabilirler. Bu genellikle yem tüketiminin artması ve beslenmedeki ani değişiklikler ile ilişkilidir.

Akut pnömoni ve septisemi de ani kuzu ölümlerinde sık gördüğümüz nedenler arasındadır. Akut pnömoni ve septisemi çoğunlukla stres ile ilişkilidir. Kuzularda akut pnömoni ve septisemiden başta Mannheima haemolytica ve Pasteurella multocida olmak üzere birçok bakteri sorumludur. Bu bakteriler sağlıklı koyunlarda bulunur. Ancak stres ve bağışıklığın zayıfladığı durumlarda bu bakteriler çoğalır, akciğerleri işgal eder ve kan dolaşımına karışarak septisemiye ve ölüme neden olur.

Parazitlerde kuzularda ani ölümlere neden olabilir. Özellikle 6 ile 12 haftalık yaş arasındaki kuzularda Nematodirus battus salgınları bu anlamda önemlidir. Bu parazit enfeksiyonundan ciddi şekilde etkilenen kuzular aniden ölebilir.

Koksidiyozda kuzularda genellikle Nematodirus ile benzer yaş grubunda ortaya çıkar. Kuzular bu parazite maruz kaldıklarında hızla bağışıklık kazanırlar ama bağışıklık kazanmadan önce şiddetli bir enfeksiyon gelişirse ciddi bağırsak hasarına ve ölümlere neden olabilir.

Distosi (Güç Doğum)

Güç doğum vakaları kuzu ölümlerinin en önemli sebepleri arasında yer almaktadır. Distosi, doğum sürecinin normal olmayan bir şekilde ilerlediği ve komplikasyonların ortaya çıktığı durumları ifade eder. Doğum kanalındaki sorunlar, kuzunun çok büyük olması, rahim ağzının tam olarak açılmaması ve anoksiye neden olması, kuzunun normal doğum pozisyonu dışında bir pozisyonda doğum kanalına gelmesi gibi faktörler distosi ve kuzularda ani ölüm vakalarına neden olabilmektedir.

Ani Kuzu Ölümlerinin Önlenmesi

Kuzularda ani ölüm tüm dünyada sorun olmaya devam etmektedir. Uzun süredir uzmanlar kuzu ölümlerinin azaltılması için çalışmalar yapıyor olsa da kuzularda ani ölüm oranı henüz istenen düzeye kadar düşmemiştir. Burada birçok kişiye önemli görevler düşmektedir. Özellikle yetiştiricilerden elde edilen bilgiler ve yetiştiricilerin gayreti kuzularda ani ölüm sorununun çözümü için önemlidir. Yine veteriner hekimlere de önemli görevler düşmektedir.

• Ölen tüm kuzular ile ilgili bilgiler kaydedilmelidir. Yani ölüm tarihi, ölüm yaşı, kuzunun büyüklüğü, görülen belirtiler gibi bilgiler önemlidir.
• Enfeksiyonlar kuzularda ani ölümlerin en önemli sebebidir. Doğru bakım, besleme koşulları ve doğru aşılama ile bu büyük ölçüde önlenebilir.
• Gebeliğin son dönemlerinde doğru aşılamaların yapılması ve kuzuya yeterli kolostrum sağlanması, kuzu ölümlerinin azaltılmasında kilit faktörlerdir.
• Kuzulama öncesinde, sırasında ve sonrasında biyogüvenlik ve hijyen kurallarına dikkat edilmesi, bu uygulamaların benimsenmesi, kuzulardaki akut ölümlerin azaltılmasına yardımcı olacaktır.
• En önemlisi her aşamada veteriner hekimler ile irtibat halinde olmak, aşı programlarını düzenlemek çok önemlidir.

Kuzularda ani ölüm koyun yetiştiriciliğinin en önemli sorunlarından birisidir. Bu ani ölüm oranının azaltılması birçok anlamda işletmeye avantaj sağlayacaktır. Bu nedenle tüm sürecin takip edilmesi ve gerekli önlemlerin alınması sürdürülebilir yetiştiricilik için önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular