Süt Verimi En Yüksek 5 İnek Irkı

Antik çağlardan bu güne kadar başta süt verimi için yetiştirilen ve geliştirilen inekler, dünya süt üretiminde çok önemli bir paya sahiptir. Dünyada insan tüketimine sunulan süt üretiminin yaklaşık olarak %85’i ineklerden karşılanmaktadır. Süt üretiminin oldukça önemli olduğu günümüzde özellikle süt verimi anlamında gelişmiş çeşitli sığır ırkları bulunmaktadır. Bu makalemizde sizlere özellikle süt üretimi konusunda oldukça başarılı olan 5 sığır ırkını ve bu ırkların genel özelliklerini sizler ile paylaşacağız.

Konumuzun detaylarına geçmeden önce sütün öneminden de kısaca bahsetmekte fayda var. Süt insanlar için en önemli besin kaynaklarından birisidir ve birçok kullanım alanına sahiptir.

• Süt, önemli bir protein, kalsiyum, vitamin ve mineral kaynağıdır. Bu nedenle özellikle gelişim çağındaki çocuklar için oldukça önemlidir.
• Süt birçok ürünün üretiminde kullanılan ana malzemelerden birisidir. Bunlar arasında birçok tatlı, kek, pasta, krema, sos gibi birçok ürün saymak mümkündür.
• Sütten ayrıca yoğurt, ayran, tereyağı, kefir gibi ürünler üretilmektedir. Bu ürünlerin her birisinin kendisine özgü kullanım alanı ve faydası bulunmaktadır.

Aslına bakarsanız süt ve sütten elde edilen diğer besin maddelerinin doğru ve düzenli şekilde kullanıldığında faydaları saymakla bitmez. Biz asıl konumuz olan dünyada süt üretiminde önemli olan sığır ırklarına geçelim.

Holstein

Aslında süt üretimi denildiğinde akla ilk gelen ırk holstein ırkıdır. Holstein ırkı ülkemizde siyah alaca olarak bilinir. Dünyada ise sütün kraliçesi olarak bir lakap takılmıştır. Bu ırkın kökeni 1850’li yıllara dayanmaktadır. Irkın kökeni o dönemdeki Kuzey Almanya’nın Kuzey Hollanda, Friesland ve Schleswig-Holstein eyaletlerine dayanır. Avrupa’da bu ırk genellikle Friesian olarak adlandırılırken, Amerika ve ülkemizde genellikle Holstein olarak adlandırılır.

Holstein ırkının fiziksel özelliklerine bakacak olursak; dişileri 600 ila 700 kg arasında ve ortalama 1,45 metre uzunluğunda, erkekleri ise 900 ila 1200 kg arasında ağırlığa ve 1,52 metre uzunluğa sahiptir. Bu kapsamda iri bir ırk olduğunu söyleyebiliriz. Genellikle renkleri siyah ve beyaz karışımıdır. Nadirde olsa kahverengi ve beyaz karışımı olanları vardır. Uysal bir mizaca sahiptir ve bakımı nispeten kolaydır. Ilıman ve soğuk iklimlere uyumu iyi seviyededir.

Sütçü bir inek ırkı olduğundan dolayı büyük meme yapısına sahiptir. Tabi ki bu durum bu ırkı mastitis ve üreme sorunlarına duyarlı hale getirmektedir. Süt üretimini etkileyen birçok faktör vardır. Ürettiği süt miktarı genetik, çevre ve beslenme türü gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Holstein ırkının ortalama günlük süt üretimi 22 ile 40 litre arasında değişmektedir. Laktasyon başına (ortalama 305 gün) süt üretimi ise 8000 ile 10000 litre civarındadır. Tabi ki genetik, yaş, beslenme ve bakım koşullarına göre bu rakamlar artı veya eksi yönde değişebilir.

Jersey

Bu sığır ırkı Manş denizindeki Jersey adasından köken almaktadır. Holstein ırkına göre daha küçük bir sığır ırkıdır. Açık kahverengiden koyu kahverengi tonlarına kadar değişen şekilde tüy rengine sahiptir. Ayrıca büyük gözleri, siyah burunları, uzun kuyrukları ile kolaylıkla tanınabilmektedir. Bakımı kolaydır ve uysal bir ırktır. Çevik ve hareketlidir, bu sayede birçok alana uyum sağlayabilir. Jersey cinsi, farklı toprak ve iklim türlerine de çok iyi uyum sağlar. Bu ırkın süt veriminin yanında en önemli özelliği, ürettiği sütün kalitesidir.

Jersey ırkının ürettiği sütün kalitesi, yağ ve protein içeriği ile ön plana çıkmakta olup ortalamaya göre %25 daha fazla kalsiyum içeriğine sahiptir. Süt üretimi Holstein ırkına göre daha düşük olmasına rağmen sütün kalitesi çok daha iyi seviyededir. Jersey ırkının sütünde ortalama yağ oranı %4,84, protein oranı ise %3,95’dir. Bu nedenle Jersey ırkının sütü peynir, dondurma ve tereyağı gibi yüksek kaliteli süt ürünlerinin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Jersey ırkının süt üretimine de bakalım. Jersey ırkının ortalama günlük süt üretimi 18 ile 26 litre arasında değişmektedir. Laktasyon dönemi süt verimi ise 4500 litre ise 8000 litre arasında değişmektedir. Genetik, laktasyon dönemi, yaş, bakım ve besleme faktörlerine göre bu rakamların değişebileceği unutulmamalıdır.

Ayrshire

Ayrshire sığır ırkının kökeni İskoçya’dır. 1812 yılından itibaren bilinen, ayrı bir ırk haline gelmiştir. Tüy rengi genellikle beyaz ile karışık kırmızımsı kahverengi ve tonlarındadır. Özellikle otlama tarzında üretim yapan çiftlikler için en ideal ırklardan birisidir. Ayrshire ırkının buzağılaması kolaydır, uzun ömürlüdür ve genetik hastalıklara karşı dirençlidir. Bu özelliklerde ırkın avantajları arasında yer alır.

Ayrshire ırkının sütü oldukça tercih edilen ve lezzet açısından değerlidir. Hatta yapılan bazı testlerde tüketicilere çeşitli ırklara ait sütler tattırılmıştır. Tadım sonrasında Ayrshire ırkı Holstein ve Jersey gibi ırkları geride bırakarak en çok tercih edilen süt olmuştur. Süt veriminden bahsedeceğiz ama yapılan birkaç çalışmada 305 günlük laktasyon süresi dikkate alındığında bu süre içerisinde 17000 litre süt üreten inekler olmuştur.

Bu ırkın sütü ortalama olarak %3,9 yağ oranına ve %3,3 protein oranına sahiptir. Ayrshire ırkının günlük süt verimi 20 ile 28 litre arasında değişmektedir ve ortalama günlük süt verimi yapılan çalışmalarda 24,6 litre olarak hesaplanmıştır. Laktasyon dönemi süt verimi ise 7000 litre ile 10000 litre arasındadır.

Guernsey

Guernsey ırkı da, Jersey gibi, İngiliz kanalı adalarından, Guernsey adasından köken almaktadır. Bu sığır ırkı ilk olarak 1700’li yıllarda ayrı bir ırk olarak değerlendirilmeye başlandı. Guernsey ırkının öne çıkan özellikleri arasında uyum yeteneği, yüksek kaliteli süt üretimi ve ortalama yaşam süresinin uzunluğu sayılabilir. Şöyle ki 15 yaşında halen doğum yapıp, süt verebilir. Tüy rengi kahverengi tonları, kırmızımsı ve beyaz ile karışıktır.

Guernsey ırkının en önemli özelliği süte tipik bir altın rengi veren yüksek beta-karoten içeriğine sahip süt üretmesidir. Bu nedenle bu ırk bazı yerlerde “Altın Guernsey” olarak adlandırılır. Ayrıca süt protein açısından zengindir ve kendine özgü bir tada sahiptir. Guernsey ineklerinin sütü yaklaşık olarak %4,5 yağ ve %3,2 protein içerir. Bu özellikleri ile özellikle süt pazarında farklılaşmak isteyen üreticiler için ideal bir ırk haline geliyor.

Bu ırkın günlük ortalama süt verimi daha önce birkaç söylediğimiz faktörlere bağlı olarak değişmek ile beraber ortalama 17 litre ile 23 litre arasında değişmektedir. Laktasyon dönemi süt verimi ise 5000 litre ile 7500 litre arasındadır.

Montofon

Bu ırk aynı zamanda Kahverengi İsviçre ırkı olarak bilinir. Adından da anlaşılacağı gibi, İsviçre kökenlidir. Dayanıklılığı ve çeşitli ortamlara kolay uyum sağlama yeteneği ile bilinen bir süt ineği ırkıdır. Tutarlı süt üretiminin yanında sütçü sığır ırklarında dayanıklılık ve farklı ortamlara uyum sağlama yeteneği de aranan özellikler arasındadır. Bu kapsamda avantajlı bir ırk olduğunu söyleyebiliriz. Tüyleri genellikle kahverengidir ve uzun bir ömre sahiptir.

Montofon ırkının sütü ortalama olarak %4 yağ ve %3,5 protein oranına sahiptir. Yağ ve protein dengesi üst düzeydedir. Bu nedenle özellikle peynir üretimi için tercih edilen ırklardan birisidir. Bir diğer avantaj olarak ise yemi süte dönüştürme oranının oldukça iyi olması söylenebilir. Bu nedenle bu ırk birçok üretici için ekonomik bir seçim haline gelmektedir.

Montofon yani Kahverengi İsviçre ırkının süt verimi bakım, besleme, genetik ve yaş gibi faktörlere bağlı olarak değişmek ile beraber günlük süt verimi 19 litre ile 25 litre arasında değişmektedir. Bir laktasyon dönemindeki süt verimi ise 7500 litre ile 9000 litre arasında değişmektedir.

İneklerde Süt Verimini Etkileyen Faktörler

Özellikle süt verimi ile öne çıkan 5 sığır ırkının genel özelliklerini sizler ile paylaştık. Öncelikli olarak şunu unutmamız gerekir. Süt verimini etkileyen oldukça fazla faktör vardır. Bizim yukarıda paylaştığımız rakamlar olması gerektiği gibi bakım ve besleme koşullarına sahip ineklerin verimlerinin ortalama değerleridir. Tabi ki birçok faktöre göre bu değerler ciddi anlamda değişiklik gösterebilir. İneklerde süt verimini etkileyen faktörler arasında başlıca aşağıdaki faktörler sayılabilir.

• İneklerin süt verimini belirleyen en temel faktörlerden biri genetik özellikleridir. İyi bir genetiğe sahip ineklerin verimi daha iyi olacaktır.
• İneklerin sağlıklı ve dengeli bir şekilde beslenmesi, süt verimini doğrudan etkiler. Yeterli miktarlarda protein, enerji, vitamin ve mineral içeren bir beslenme programı ile ideal üretim verileri yakalanabilir.
• İneklerin sağlığı, süt verimi üzerinde doğrudan etkilidir. Klinik bulgulara sahip hastalıkların dışında subklinik (belirti göstermeden ilerleyen hastalıklar) süt verimini doğrudan etkiler.
• Laktasyon dönemi, ineklerin süt üretimindeki en önemli kriterlerden birisidir. Genellikle ilk laktasyon döneminde ineklerin süt verimi bir miktar düşüktür. 3. ve 4. laktasyon döneminde pik seviyeye çıkar. Sonrasında tekrar azalma eğilimine girer.
• Hava koşulları, bakım ortamı, hijyen gibi birçok çevresel faktör süt verimi üzerine direk olarak etkilidir. Bu faktörler süt verimini olumlu veya olumsuz şekilde etkileyebilir.

Süt verimi denildiğinde ülkemizde ilk akla gelen ırklar Holstein (Siyah Alaca), Jersey, Ayrshire, Montofon, Guernsey, Simmental, Sütçü Shorthorn, Norveç Kırmızısı, Fleckvieh (Sarı Alaca) ırklarıdır. Bunlardan en önemlileri hakkında sizlere bilgi vermeye çalıştık.