Tavuklarda Ölüm Nedenleri – Tavuk Neden Ölür?

Tavuklarda ölüm birçok faktöre bağlı olarak karşımıza çıkabilmektedir. Aslında ülkemizde tavukçuluğu ya da tavuk beslemeyi 2’ye ayırabiliriz. Birincisi bahçeli evlerde, köylerde beslenen ve genel olarak ticari amaç gütmeyen tavukçuluktur. Diğeri ise ülkemizde oldukça yaygın olan yumurta veya et üretimi amacıyla beslenen büyük tavuk çiftliklerinde yapılan tavukçuluktur. Her ikisinde de ölümler meydana gelebiliyor olsa sebepleri arasında farklar vardır. Tavuklarda ölüm hastalıklara bağlı olan nedenler ve hastalık dışı nedenler olarak iki ayrı sınıfta değerlendirilebilir.

Tavuk besleyen herkesin maalesef kabullenmesi gereken bir durum vardır. Bir gün tavukların hepsi ölecektir. Bunun hakkında düşünmeyi veya konuşmayı sevmiyoruz, ancak bunu görmezden gelemeyiz. Fakat sebebi bilmek en azından kalan tavukların daha sağlıklı ve uzun yaşam sürmelerine sebep olabilir. İnsanlarda ölüm sebebi denildiğinde kalp hastalıkları, kanser, travma ve yaralanmalar, kronik alt solunum yolu hastalıkları ve felç öncelikli olarak sayılabilir. Fakat tavuklarda aslında yakın zamana kadar detaylı bilgiler bulmak çok kolay değildi. Sizler için genel bir değerlendirme yaparak tavuklarda ölümün en yaygın nedenlerini araştırdık.

Tavuklarda Ölüm Nedenleri

Tavuklarda ölüm nedenleri aslında oldukça kapsamlı bir konudur. Biz bu makalemizde tavuk ölümlerinde en çok karşımıza çıkan nedenleri sınıflandırarak sizler için derlemeye çalıştık. Bu aslında oldukça kapsamlı bir konudur. Kanatlı hayvanlar ve dolayısıyla tavuklar oldukça hassas canlılardır ve bu canlıları etkileyen çok fazla etken, hastalık ve enfeksiyon söz konusudur.

Bakteriyel Enfeksiyonlar

Hem küçük tavuk gruplarında hem de ticari işletmelerde tavuk ölümlerinin ana sebeplerinden birisidir. Birçok farklı bakteri çeşitli sebepler ile tavuklarda enfeksiyonlara neden olabilmektedir. En çok karşımıza çıkan ve tavukları en çok etkileyen bakteri olarak karşımıza Escherichia coli (E.coli) çıkmaktadır. Escherichia coli normal, sağlıklı tavukların (aynı zamanda normal, sağlıklı insanların ve diğer hayvanların) bağırsaklarında yaşayan bir bakteridir. E.coli genellikle başka etkenlerin varlığında, stres gibi tavuğun bağışıklığını düşüren nedenler dolayısıyla enfeksiyona ve tavukların ölümüne neden olabilir.

Mikoplazma tavuklarda en sık görülen ikinci bakteriyel ölüm nedenidir. Etken olarak Mycoplasma galliceptum ve Mycoplasma synoviae karşımıza çıkmaktadır. Bu patojenlerin her ikisi de kronik solunum yolu hastalıklarına neden olur. Burun akıntısı, solunumda zorlanma, hırıltılı solunum ve kafa şişmesi en sık gördüğümüz belirtiler arasındadır. Mycoplasma synoviae aynı zamanda topallık, diz şişmesi ve halsizlik ile sonuçlanan eklem ve tendon enfeksiyonlarına da neden olur.

Bunun yanında tavuklarda hastalıklara ve ölümlere neden olabilecek çok sayıda bakteri vardır. Bunlar arasında Salmonella spp., Pasteurella multocida, Gallibacterium anatis, Ornithobacterium rhinotracheale, Mycobacterium avium, Campylobacter jejuni ve Listeria monocytogenes enfeksiyonları sayılabilir.

Marek Hastalığı ve Tümörler

Özellikle bahçeli evlerde ve köylerde beslenen tavuklarda en yaygın ölüm nedenlerinin başında neoplazmalar yani tümörler gelmektedir. Tavuklarda tümörlere genellikle marek hastalığında olduğu gibi virüsler neden olur. Neoplazi, dokunun anormal ve aşırı büyümesidir. Bazı tümörlere virüsler neden olur ve yapılan bir çalışmada tümörlü kuşların %63’ünden fazlasında viral kaynaklı tümörler tespit edilmiştir. Viral kaynaklı tümörlerin ana suçlusu ise marek hastalığıdır. Kısacası marek hastalığı tavuk ölümlerinin önemli bir nedenidir. Lökozis ve sarkom grubu virüsler dalak, gözler, kemikler ve kan dahil olmak üzere çeşitli doku ve organlarda tümör oluşumuna ve dolayısıyla ölüme neden olabilir.

Viral Enfeksiyonlar

Ülkemizde kanatlı hayvanları etkileyen viral hastalıklar oldukça yaygındır ve çok sık karşımıza çıkar. Özellikle ticari işletmelerde tavuk ölümlerinin en yaygın nedenleri arasında viral hastalıkları saymak mümkündür. Tavuklarda ölüm oranının en yüksek olduğu durum yine viral hastalıklardır.

• Avian İnfluenza (Kuş Gribi) : Solunum semptomları, öksürük ve burun akıntısı ile karakterizedir ve hızla ölümcül olabilir. Özellikle ticari işletmelerde neredeyse tüm tavukların ölümüne sebebiyet verebilir. “Kanatlı Hayvanlarda Avian İnfluenza (Kuş Gribi)” konumuzda detaylı bilgiler bulabilirsiniz.
• Newcastle Hastalığı : Solunum ve sindirim sistemi semptomlarına neden olan bir hastalıktır. Özellikle ticari işletmelerde hızla yayılarak sürüde yüksek ölüm oranlarına yol açabilir. Sinirsel belirtiler, kafa sallama, kafa dönmesi gibi belirtiler görülebilir.
• İnfeksiyöz Bronşitis : Solunum yolu enfeksiyonu olarak başlar ve hızlı bir şekilde yayılarak ölümlere neden olabilir. Solunumda zorlanma, hırıltılı solunum, öksürük, tıksırık gibi belirtilere neden olur.
• Infectious Bursal Disease (Gumboro Hastalığı) : Özellikle genç tavuklarda bağışıklık sistemini etkileyerek ağır kayıplara neden olabilir. Bağışıklık sistemini etkilediği için tavuk diğer hastalık ve enfeksiyonlara karşı daha duyarlı olmaktadır.
• Avian Rhinotracheitis (ART) : Bir herpesvirus olan Avian Herpesvirus-1 tarafından oluşturulan bir hastalıktır.Tavuklarda solunum sistemini etkilemektedir. Başlıca belirtileri arasında öksürük, hapşırma, burun akıntısı, gözlerde ve burun deliklerinde kabuklanma, hırıltılı solunum sayılabilir.

Paraziter Enfeksiyonlar

Çeşitli parazitlerde tavuklarda ölümlere neden olabilmektedir. Karşımıza çıkan en yaygın paraziter hastalık koksidiyozdur. Koksidiyoz hastalığı, küçük tek hücreli parazitler olan Eimeria türlerinin neden olduğu bir sindirim sistemi hastalığıdır. Genellikle ishal, kanlı ishal ve kanlı dışkılama ile kendisini belli eder. Bitler, keneler ve akarlar da birer parazit türüdür. Bunlarda tavukların deri ve tüylerinde beslenerek zayıflamalarına ve ölüme neden olabilir.

Beslenme, Bakım ve Çevre Sorunları

Aslına baktığımızda çok dikkate alınmıyor olsa da birçok beslenme, bakım ve çevre sorunları tavuklarda ölüme doğrudan veya dolaylı yoldan sebebiyet vermektedir. Bunun yanında bu oldukça kapsamlı bir konudur ve birçok alt başlık sıralamak mümkündür. Bugün biz sizlere tavuk ölümlerinde en çok karşımıza çıkan beslenme, bakım ve çevre sorunlarından bahsedeceğiz.

• Aşırı Sıcak : Aşırı sıcak hava ve ortam koşulları tavukların termal düzenleme yeteneklerinin yeterli olmadığı durumlarda ölümlere sebebiyet verebilmektedir. Bir diğer ifade ile sıcak çarpması tavuklarda yaygındır ve hızlı bir şekilde ölüme yol açabilir.
• Aşırı Soğuk : Soğuk hava koşullarında yetersiz barınak ve ısıtma, hipotermiye ve tavuklarda ölümlere neden olabilir.
• Yüksek Amonyak : Özellikle kapalı alanlarda bakılan tavuklarda kötü havalandırma nedeniyle ammonyak gazı oranı artabilir. Bu gaz solunum yolu hasarına ve ölüme neden olabilmektedir.
• Protein Eksikliği : Kas ve organ gelişimi ve metabolizmanın sağlıklı bir şekilde devamı için gerekli olan protein yetersizliği durumunda, büyüme geriliğine ve ölüme yol açabilir.
• Mikotoksinler : Özellikle küflenmiş olan yemlerde bulunan toksinler, karaciğer ve böbrek hasarına neden olarak tavuklarda ölümlere yol açabilmektedir.
• Vitamin ve Mineral Eksiklikleri : Özellikle A, D, E vitaminleri ve kalsiyum eksiklikleri, bağışıklık sistemini zayıflatarak tavuklarda ölümlere neden olabilmektedir.
• Kimyasal Zehirlenmeler : Özellikle köy tavuklarında ve bahçe tavuklarında karşımıza çıkan bir durumdur. Tavuklara yanlışlıkla verilen zehirli kimyasal maddeler veya ilaçlar ölüme neden olabilir.
• Yaralanmalar ve Travmalar : Özellikle köy tavuklarında yabani hayvan saldırısı karşımıza sık çıkmaktadır. Bunun yanında her türlü travma ve yaralanma tavuğun ölümüne sebebiyet verebilir.
• Hijyen Eksikliği : Tavukların bakıldığı ortamın temiz ve hijyenik olması gerekmektedir. Aksi takdirde doğrudan veya dolaylı yoldan tavuk ölümlerine neden olabilir. Kirli ortamlarda patojen mikroorganizmaların çoğalması ve bulaşması daha kolaydır.

Sıkça Sorulan Sorular