Tavuklarda Göz Hastalıkları ve Sorunları
Tavuklarda göz hastalıkları ve sorunları genellikle sürü bazında değil, bireysel olarak görülmekle beraber; bazı durumlarda büyük kümeslerdeki birçok tavuk bu sorun veya hastalıktan etkilenebilmektedir. Sürü bazında bir değerlendirme yaptığımızda tavuklar günlük aktivitelerini sürdürmek için görme duyularına büyük ölçüde güvendiklerinden, göz sorunlarının artan sıklığı sürü performansının düşmesine neden olabilir. Görme engelli bir tavuk, bir kanatlı popülasyonunda yem, su ve uygun konum için rekabet etmede büyük bir dezavantaja sahiptir. Bu da ilerleyen zamanlarda görme bozukluğuna bağlı başka sorunlarında ortaya çıkmasına sebebiyet verebilir.
Konu İçeriği
Tavuklarda Göz Hastalıkları ve Sorunlarının Nedenleri
Tavuklarda gözleri etkileyen ve gözlerde enfeksiyona neden olabilen çeşitli sağlık problemleri görülebilmektedir. Karşımıza en sık çıkan durumlar arasında göz enfeksiyonları veya travmaya bağlı görme bozukları sayılabilir. Bunun yanında bazı viral ve bakteriyel hastalıklar diğer doku ve organlar ile beraber gözleri de etkileyebilmektedir.
Yüksek Amonyak Seviyesi
Özellikle yoğun kanatlı popülasyonunun olduğu ve kapalı ortamlarda en sık karşılaştığımız sorunlardan birisi yüksek amonyak seviyeleridir. Altlıkta nem, dışkı ve suluklardaki dökülmeye bağlı olarak ortaya çıkan amonyak gazının doğru bir havalandırma ile uzaklaştırılması gerekir. Fakat büyük işletmelerde ve özellikle kış döneminde havalandırma yetersizliklerine bağlı olarak amonyak seviyesi yükselmektedir.
Kanatlıların barındığı kümeslerde amonyak seviyesi en fazla 10 ppm olmalıdır. Özellikle 20 ppm ve üzerindeki değerler gözlerde tahrişe ve sorunlara neden olmaktadır. Amonyak gazı tavuklarda göz kapaklarını, gözleri, sinüsleri ve trakeayı (soluk borusu) kaplayan zarları aşırı derecede tahriş eder. Etkilenen tavuklarda konjonktivit yani göz kapaklarını kaplayan zarların iltihaplanması ve skleranın (gözün beyaz kısmı) iltihaplanması görülür. Yüksek amonyak seviyesine maruz kalan tavuklarda göz kapakları kızarır, şişer ve ışığa karşı hassastır. Yüksek amonyak seviyeleri devam ederse, göz küresinin ön kısmının en dış kısmı olan kornea ülserleşir ve bunun sonucunda da körlük meydana gelebilir.
Marek Hastalığı
Marek hastalığı, tavuklarda tümörlere neden olan viral bir hastalıktır. Tavuklarda marek hastalığında öncelikle sinirlerde gelişen tümörler topallığa ve felce neden olur. Tümörler ayrıca iriste de meydana gelebilir ve düzensiz şekilli göz bebeklerine ve körlüğe neden olabilir.
Özellikle sürü halinde bakılan tavuklarda marek hastalığına karşı aşılama yapılmaktadır. Civcivler kuluçkahanede aşılanabilir. Aşılama tümör oluşumunu önlemede etkili olsa da, virüsün bulaşmasını önlemez. Son çalışmalar, geleneksel marek hastalığı aşılarının gözde tümör oluşumunu tam olarak önlemediğini göstermiştir.
Tavuklarda Çiçek Hastalığı (Avian Pox)
Çiçek hastalığı birçok kanatlı türünü etkileyen viral bir hastalıktır. Tavuk çiçeği öncelikle tavukları ve hindileri etkiler. Güvercin çiçeği güvercinleri, tavukları, hindileri, ördekleri ve kazları etkiler. Kanarya çiçeği kanaryaları, tavukları, serçeleri ve muhtemelen diğer türleri enfekte eder.
Çiçek hastalığı kanatlı hayvanların tüysüz bölgelerinde (baş, bacaklar, kuyruk sokumu vb.) gelişen kabarık, kabarcık benzeri lezyonlar ile karakterizedir. Lezyonlar göz çevresindeyse, şişlik, görme bozukluğu ve şiddetli vakalarda körlük meydana gelebilir. Genellikle göz küresi etkilenmez ve lezyonlar çözüldükten sonra görme normale döner.
Bakteriyel Enfeksiyonlar
Bazı bakteriyel enfeksiyonlar tavuklarda göz hastalıkları ve hasarına yol açabilir. Salmonella bakterilerinin, özellikle Salmonella typhimurium ve Salmonella arizona‘nın, şiddetli pürülan konjonktivit ve oftalmitis (göz küresi ve konjonktivanın iltihaplı iltihabı) ve körlüğe neden olduğu bilinmektedir. Genellikle genç tavuklar enfeksiyonları diğer tavuklardan ya da göbek veya yumurta kesesi enfeksiyonları yoluyla kuluçkadayken kaparlar.
Mantar Enfeksiyonları
Küfler kanatlı hayvanların yemi ve altlığı da dahil olmak üzere çeşitli malzemeler üzerinde kolayca üreyip, çoğalabilir. Yaygın bir küf olarak karşımıza Aspergillus çıkmaktadır. Tavuklar kuluçkahanede veya daha yaygın olarak kötü altlıkta Aspergillus‘a veya diğer mantarlara maruz kalabilir. Aspergillus genellikle bir solunum yolu patojeni olarak kabul edilirken, aynı zamanda beyne ve göze de hasar verebilir. Gözlerde sarı plak gelişir ve göz kapağının altında bu plaklar gözlemlenebilir. Göz iltihaplanır ve ciddi hasar meydana gelebilir.
Solunum Enfeksiyonları
Aslına bakarsanız tavukların ve diğer kanatlı hayvanların en sık karşılaştığı sağlık problemleri arasında solunum sistemini etkileyen enfeksiyonları ilk olarak saymamız mümkündür. Bir dizi solunum yolu hastalığı aynı zamanda konjonktivite neden olarak gözleri de etkiler. Newcastle hastalığı, laringotrakeit, bulaşıcı
bronşit, klamidya ve mikoplazma öncelikli olarak sayılabilecek hastalıklar arasında yer almaktadır. Bu enfeksiyonlar çoğunlukla gözün direk olarak kendisine zarar vermez. Ancak tavukta rahatsızlık yaratır, göz kapaklarının ovuşturulmasına ve kaşınmasına yol açar. Bu da tavuklarda göz hastalıklarına ve sorunlarına neden olur.
Sinir Sistemi Bozuklukları
Kanatlı ensefalomiyelit virüsü normalde 1-6 haftalık tavuklarda hastalığa neden olur. Virüs öncelikle sinir sistemini etkiler. Etkilenen civcivlerde gözlerde donuk bir ifade görülür. Ardından ilerleyici koordinasyon bozukluğu, dizlerde tutmama, baş ve boyunda titreme ve son olarak felç ve bitkinlik görülür. Daha önce civcivken enfekte olmuş yetişkin tavuklarda, virüs katarakta ve genel göz büyümesine neden olabilir. Göz merceği parçalanır ve artık görüntüleri odaklamak için düzgün çalışamaz.
Beslenme Eksiklikleri
A vitamini ve E vitamini gibi bazı vitamin eksiklikleri göz hasarına yol açabilir. A vitamini, retinanın görsel pigmentinin üretimi ve gözyaşı kanallarının doğru şekilde çalışması için gereklidir. E vitamini, gelişmekte olan embriyodaki lens proteininin gelişimi için gereklidir. E vitamini, damızlık tavuktan yumurtaya geçer. Damızlık yetersiz E vitamini alıyorsa, embriyo E vitamini eksikliği ve olası körlük yaşar. Ticari kümes hayvanı yemleri kullanıldığında vitamin eksiklikleri nadirdir. Yemler yeterli miktarda vitamin içermektedir.
Gelişimsel Bozukluklar
Gözün ve göz yuvasının oluşumunda ve yerleşiminde doğuştan gelen anormallikler görülebilir. Ancak görülme sıklığı çok düşüktür. Görülen anormallikler arasında bir veya iki gözün olmaması, gözlerin küçük olması veya başın önüne doğru yerleşmesi yer alır. Bu anormallikler kalıtsal olabilir veya uygunsuz önceden kuluçka veya kuluçka koşullarından kaynaklanabilir. Etkilenen civcivler genellikle kuluçkahanede itlaf edilir.
Katarakt
E vitamini eksikliği, kanatlı ensefalomiyelit enfeksiyonu veya bazı yapay ışık türlerine sürekli maruz kalma olan sürülerde yüksek oranda katarakt görülebilir.
Travma
Göz ve çevresindeki yapılarda yaralanma kuluçkahanede, çiftliğe nakil sırasında veya çiftlikte uygun olmayan ekipmanlar nedeniyle meydana gelebilir. Parlak, ışıldayan gözler sürü arkadaşları tarafından seçilmek için çekici bir hedef olabilir. Ancak çoğu civciv başlarını korumada çok ustadır, bu nedenle göz yaralanması nadiren sorun olur.
Tavuklarda Göz Hastalıkları ve Sorunlarının Belirtileri
Tavuklarda göz hastalıkları ve sorunlarında karşımıza çıkan belirtiler genellikle bu sorunun nedeni ile ilişkilidir. Yukarıda bahsettiğimiz birçok neden tavuklarda göz hastalıklarına ve problemlerine neden olabilmektedir. Fakat bu genellikle ikincil belirtiler olarak karşımıza çıkar. Yani altında yatan ana nedene ait olarak daha ciddi ve belirgin semptomları görmemiz muhtemeldir.
Tavuklarda göz hastalıkları ve sorunlarında karşımıza çıkan belirtiler arasında öncelikli olarak aşağıdakileri saymamız mümkündür.
- Gözlerde ve göz çevresinde kızarıklık
- Gözlerde şeffaf veya bazen iltihaplı akıntı
- Gözlerin kapanması veya normale göre kısık olması
- Görme problemleri
- Gözlerde kabuklanma
- Göz renginin değişmesi
- Gözün normale göre anormal büyüklük veya yapıda olması
Bu veya benzeri belirtileri görüyorsanız muhtemelen tavuğunuzda gözleri ya da gözleri de etkileyen bir sorun vardır.
Sıkça Sorulan Sorular
Tavuklarda göz hastalıklarına ne iyi gelir?
Tavuklarda göz hastalıkları çoğunlukla enfeksiyonlar ile ilişkilidir. Uygun bir antiseptik solüsyon ve lokal uygulamalar ile gözlerde iyileşme görülebilir. Fakat özellikle sürü halindeki sorunlarda altında yatan ana nedeni tespit edip, buna uygun tedavi etmek gerekir.
Tavukların gözü neden kapanır?
Tavuklarda göz kapanması genellikle tavuklarda göz hastalıkları veya gözü etkileyen sistemik hastalıklar ile ilişkilidir. Uygun şekilde tedavi etmek gerekir.