Koyunlarda Artrit (Eklem Yangısı/İltihaplanması)

Koyunlarda artrit, diğer adı ile eklem yangısı veya eklem iltihaplanması sık gördüğümüz hareket sistemi problemlerinden birisidir. Artrit, eklemlerde ağrı, şişlik, sertlik ve hareket kısıtlılığı gibi belirtilere neden olan eklem iltihaplanmasıdır. Koyunlarda genellikle bakteriyel enfeksiyonun sonucu ortaya çıkar ve çoğunlukla bacaklardaki en az iki eklemde gözle görülür şişme ve hareket kısıtlanmasına neden olur. Genç kuzular artrit enfeksiyonuna karşı daha duyarlıdır. Kırkım ve katırlanma koyunlarda artrit riskini önemli ölçüde artırır. Tüm koyun ırkları artrite karşı duyarlıdır. Ancak artrit merinos ırkı koyunlarda daha yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun nedeni muhtemelen merinos koyunlarının birçoğunun hem katırlanmış hem de kırkılmış olmasıdır.

Koyunlarda artrit çok büyük oranda bakterilerden kaynaklı olarak ortaya çıkmaktadır. Streptococcus dysgalactiae subspecies dysgalactiae adı verilen bakteri yapılan çalışmalarda en çok izole edilen ve en çok karşımıza çıkan bakteridir. Bunun yanında Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Erysipelotrix rhusiopathiae, Chlamydophila pecorum, Trueperella pyogenes (arcanobacterium), Histophilus ovis, Fusobacterium necrophorum, Mannheimia haemolytica gibi bakterilerde koyunlarda artrit problemine neden olabilen bakteriler arasındadır.

Koyunlarda Artrit Nedenleri

Artritin nedeni patojen mikroorganizmaların ekleme yerleşmeleri ve burada iltihap oluşturmalardır. Fakat bu patojen mikroorganizmaların ekleme yerleşip, burada hastalık oluşturması çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişir. Bakteriler vücuda ve eklem bölgesine genellikle yaralar ve yıpranmış deri aracılığıyla girerler. Yine eklemlerde aşınma ve yıpranma, eklem kıkırdağının bozulması gibi faktörlerde koyunlarda artrit sorununu tetikleyebilir.

Artrite neden olan ve yukarıda isimlerini saydığımız birçok bakteri doğal ortamlarda sürekli olarak bulunur. Koyunun kendi vücudunda, toprakta, suda, dışkıda ve çevrede yaygın olarak bulunan bu bakteriler herhangi bir fırsat bulduklarında ilgili doku veya organa yerleşerek burada enfeksiyona neden olur. Artrit içinde durum böyledir. Tıbbi adı erizipel olan yılancık hastalığı Erysipelothrix rhusiopathiae bakterisinin neden olduğu bir hastalıktır ve koyunlardaki artrit sorununun dünyadaki önemli nedenlerinden birisidir. Bunun yanında bakteri veya virüs sınıfında yer almayan Chlamydia psittaci adını verdiğimiz mikroorganizma da koyunlarda artrite neden olabilir. Artrite neden olan mikroorganizmayı dışarıdan bakarak anlamak mümkün değildir. Eğer mikroorganizmanın türü belirlenecekse uygun şekilde numuneler alınarak ekim ve identifikasyon yapılmalıdır.

Kuzularda artrit ve eklem enfeksiyonlarının daha yaygın olduğunu söylemiştik. Doğumda veya doğumdan hemen sonra etken göbek kordonu yoluyla vücuda girerek artrite neden olabilir. Özellikle ıslak meralarda bu yaygın görülür. Yine koyun veya kuzuların kırkılması artrit riskini dört kat artırır. Bunun yanında kulak küpesi takılması, katırlama, hadım gibi durumlarda artrit riskini artıran faktörler arasındadır.

Koyunlarda Artrit Belirtileri

Koyunlarda artrit genellikle birden fazla eklemi etkilemektedir. Artrit durumunda karşımıza çıkan en önemli belirti etkilenen eklem veya eklemlerin şişmesidir. Yine bu eklem bölgesinde ağrı hissiyatı ve sıcaklıkta artmaktadır. Artrit genellikle bacaklardaki eklemlerde karşımıza çıktığından dolayı topallık ve yürüme isteksizliği önemli bir belirti olarak karşımıza çıkar. Ayrıca yatarak geçirilen zamanda artmaktadır. Çoğunlukla birden fazla eklem etkilenir. Bu nedenle koyunlar sıklıkla kısa adımlarla, ayak sürüyerek ve kamburlaşarak yürürler. Ağrı nedeniyle kilo kaybı ve iştah azalması görülebilir.

• Etkilenen eklem veya eklemlerde şişlik
• Etkilenen eklem veya eklemlerde ağrı
• Etkilenen eklem veya eklemlerde sıcaklık artışı
• Şiddeti değişen topallık
• Yürüme isteksizliği
• Sürekli olarak yatma isteği
• İştahsızlık ve kilo kaybı

Bazı koyunlar kendiliğinden iyileşse de, küçük bir kısmı kronik olarak topal kalabilir. Koyunlarda artrit ve topallığın, şap hastalığı gibi birçok hastalıktan kaynaklı olarak ortaya çıkabileceği de unutulmamalıdır. Bu nedenle topallık görüldüğünde mutlaka bir veteriner hekime başvurulmalıdır.

Koyunlarda Artrit Tedavisi

Artrit için en etkili tedavi yöntemi, artritin nedeni belirlendikten sonra en uygun antibiyotiğin, uygun şekilde kullanılmasıdır. Bunun için artrit olan eklemden alınan numunelerde etken tespiti yapılabilir ve en uygun antibiyotiği seçmek için antibiyogram testi yapılabilir. Bu sayede daha etkili bir tedavi sağlanmış olur. Koyun ciddi derecede topal ve zayıflamışsa iyileşmeleri pek mümkün değildir. Genellikle kuzularda tedavi olmaksızın 7-10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak kronik olarak etkilenen kuzuların sayısını en aza indirmek için sürüyü sık sık değerlendirmek ve mümkün olan en kısa sürede tedaviye başlamak önemlidir.

Artrit salgınlarını önlemek için predispozan koşulları mümkün olduğunca ortadan kaldırmak gerekir. Artiritin nedenleri kısmında artrit problemini tetikleyici faktörleri sıralamıştık. Bunların ortadan kaldırılması veya kırkım gibi zorunlu durumlarda riski azaltmak için azami dikkat edilmesi önemlidir. Kırkım, kulak delme, hadım etme gibi işlemlerde kullanılacak tüm alet ve ekipmanlar uygun şekilde dezenfekte edilmelidir.

Koyunlarda Diğer Topallık Nedenleri

Koyunlarda artrit ile beraber topallığa neden olabilecek oldukça fazla sayıda hastalık ve problem vardır. Bu nedenle topallık durumunu değerlendirmek ve altında yatan ana sebebe göre tedaviye başlamak gerekir.

• Mavi dil hastalığı tipik olarak koyunların dudaklarını, dilini ve diş etlerini etkiler. Ancak toynaklarının hemen üzerindeki derinin iltihaplanması nedeniyle topallık sıklıkla karşımıza çıkabilir.
• Şap hastalığı ağız ve çevresi ile tırnak çevresini etkileyen lezyonlar ile karakterize olan oldukça önemli bir hastalıktır. Bazen şap hastalığının kolayca görülen tek belirtisi topallık olabilir.
• Ayak bölgesindeki apseler yine artrit ile karıştırılabilecek bir problemdir. Apseler eklem çevresinde olabileceği gibi eklem dışı bir yerde de olabilir. Şişlik ile karakterizedir. Delindiğinde veya olgunlaştığında akıntı görülür. Apseler topallığa neden olabilir.
• Ayak çürüğü tırnakların arasındaki deride başlar ve ilerleyen aşamalarda daha derin dokulara yayılarak topallık gibi belirtilere neden olur.
• Laktik asidoza bağlı laminit beslenme kaynaklı ortaya çıkan bir metabolizma hastalığıdır. Bu sorunda koyunlarda topallığa neden olabilir.
• Selenyum veya E vitamini eksikliği yani beyaz kas hastalığı aslında kasları etkileyen bir hastalıktır. Tipik olarak koyunlar genellikle kambur bir şekilde durur, sert bir şekilde yürür ve ayakta durma konusunda isteksizdir.
• Raşitizm kalsiyum ve fosfor dengesizliğinden kaynaklı ve bazen de yetersiz güneş ışığından kaynaklı olarak ortaya çıkabilir. Kemik yapısı bozulur.

Sıkça Sorulan Sorular