Tavuklarda Kalsiyum ve Fosfor Eksikliği

Tavuklarda kalsiyum ve fosfor mineralleri, diğer canlılarda da olduğu gibi oldukça önemlidir ve fizyolojik süreçlerde önemli görevler alırlar. Aynı zamanda tavukların beslenmesinde kalsiyum ve fosfor temel elemenler olarak nitelendirilir. Tavukların sağlıklı bir yaşam sürmeleri için mutlak gerekli olan bu minerallerin eksikliği durumunda ise çeşitli sağlık problemleri ile karşılaşmak kaçınılmazdır.

Tavuklarda kalsiyum genel olarak kemik ve yumurta kabuğu oluşumu, kanın pıhtılaşması, kas kasılması ve sinir uyarılarının iletilmesi için gereklidir. Ayrıca kalsiyum, birçok enzim ve hormon için önemli bir kofaktördür. Tavuklarda fosfor ise genel olarak nükleik asitlerin, genetik kodun ve fosfolipidlerin önemli bir bileşenidir. Normal kas büyümesi ve yumurta oluşumu için gereklidir. Aynı zamanda birçok enzim sisteminin kofaktörüdür. Ayrıca fosfor, ozmotik ve asit baz dengesinin korunmasında, enerji metabolizmasında, amino asit metabolizmasında ve protein sentezinde hayati bir rol oynar. İskelet sisteminin büyümesi ve kemiğin yeniden şekillenmesi sırasında hidroksiapatit ve diğer mineral faz bileşenlerinin oluşumu için kalsiyum ve fosfora ihtiyaç vardır. 

Tavuklarda Kalsiyum ve Fosfor Dengesizlikleri

Özellikle civciv ve genç tavukların diyetindeki kalsiyum veya fosfor eksikliği anormal kemik gelişimine, gelişim bozuklukları ve büyüme sorunlarına neden olur. Tavuklarda kalsiyum ve fosfor eksikliği normal iskelet kalsifikasyonunun olmamasına, dolayısıyla kemik sisteminde sorunlara yol açar. Tavuklarda kalsiyum ve fosfor eksikliği durumunda büyüme dönemindeki tavuklarda raşitizm görülürken, yumurtacı tavuklarda kalsiyum eksikliği kabuk kalitesinin düşmesine ve ardından osteoporoza yani kemik erimesine neden olur.

Tavuklarda Raşitizm

Özellikle civcivlerde ve genç tavuklarda kalsiyum ve fosfor miktarındaki yetersizlik raşitizm sorununa neden olmaktadır. Yetersiz kemik mineralizasyonundan kaynaklı bu sorunun temel nedeni hücresel düzeyde kalsiyum eksikliğidir. Ancak kalsiyum, fosfor veya D3 vitamini açısından eksik veya dengesiz bir diyetle beslenmek de bu soruna neden olabilmektedir. Civcivlerde 10. günden itibaren belirtiler karşımıza çıkabilir. Tavuklarda raşitizmin en önemli belirtisi kemiklerin oldukça esnek yapıda olması ve el ile bile çeşitli şekillere girebilmesidir. Ayrıca epifiz plakasının genişlemesiyle birlikte sıklıkla uzun kemiklerin uçlarında bir genişleme olur.

Tavuklarda kalsiyum ve fosfor dengesizliklerine bağlı raşitizm hastalığının kalsiyum, fosfor veya D3 vitamini eksikliğinden mi yoksa fosfor eksikliğine neden olan kalsiyum fazlalığından mı kaynaklandığının belirlenmesi, kandaki fosfor düzeylerinin analizini ve paratiroid aktivitesinin araştırılması ile belirlenebilir. Birçok raşitizm vakasında D3 vitamini eksikliğinden şüphe edilmektedir. Bunun nedeni basit beslenme eksikliği, D3 takviyesinin yetersiz kalması veya D3 vitamini emilimini azaltan diğer faktörler olabilir.

Raşitizm, yeterli düzeyde ve etkili D3 vitamini takviyesi sağlayarak önlenebilir. Diyetin yağda çözünen tüm bileşikleri en iyi şekilde kullanacak şekilde formüle edilmesini sağlanmalıdır. Civcivlerin doymuş yağları sindirme yeteneği sınırlıdır ve bu sindirilmemiş bileşikler, kalsiyum ile kompleks oluşturarak çözünmeyen sabunlar oluşturabilir ve bu da kalsiyum eksikliğine yol açabilir.

Tavuklar için yemler ve diyetler hazırlanırken aynı zamanda kalsiyum ile fosfor arasında doğru bir denge sağlamalıdır. Bu nedenle, hayvansal proteinler gibi bu minerallerin içeriklerinin oldukça değişken olduğu bilinen bileşenler diyette kullanılacaksa ekstra dikkatli olunmalıdır.

Tavuklarda Tibial Diskondroplazi (Osteokondroz)

Tavuklarda kalsiyum ve fosfor metabolizması ile ilişkili bir diğer sorun ise tibial diskondroplazi sorunudur. Tibial diskondroplazi, tibiotarsusun proksimal başındaki anormal kıkırdak oluşumu ile karakterizedir. Bu sorun hızlı büyüyen tüm türlerde görülmüştür ancak en çok etlik piliçlerde karşımıza çıkmaktadır. Diyet veya çevresel koşullar ne olursa olsun büyüme hızı tibial diskondroplazi görülme sıklığını ciddi anlamda artırmaktadır.

Tavuklarda tibial diskondroplazinin belirtileri genellikle 14 günlük yaştan itibaren görülmeye başlar. Tavuklar hareket etme konusunda isteksizdir ve yürümeye zorlandıkları zaman bunu sallanarak veya sert bir yürüyüşle yaparlar. Tibial diskondroplazi, proksimal tibiotarsal büyüme plakasındaki normal metafizeal kan akışının bozulmasından kaynaklanır.

Tibial diskondroplazinin kesin nedeni bilinmemektedir. Diyette yer alan elementlerin ve minerallerin dengesizliği ve özellikle yüksek seviyedeki klorür önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Diyetteki kalsiyum düzeyi mevcut fosfor düzeyine göre düşük olduğunda veya daha yaygın olarak diyet fosforu kalsiyuma göre yüksek olduğunda tavuklarda daha fazla tibial diskondroplazi görülür. Tedavi, diyette kalsiyum ile fosfor oranının gözden geçirilmesi ve ayarlanmasını ve uygun elektrolitlerin ilave edilmesi ile mümkündür.

Tavuklarda Kafes Yorgunluğu

Tavuklarda kalsiyum ve fosfor metabolizması ile ilişkili olarak karşımıza çıkan bir diğer problem ise kafes yorgunluğudur. Genellikle yumurtacı tavuklar kafeslerde bakıldığı için aslında bu yumurtacı tavuklar için bir sorundur. Kafeslerde tutulan yüksek verimli yumurta tavukları yumurta üretiminin en yüksek olduğu dönemlerde ve hemen sonrasında, daha sonra omuriliği etkileyen omur kırığı nedeniyle felç olabilir. Kırık, yumurta kabuğundaki yüksek kalsiyum çıkışına bağlı olarak bozulmuş kalsiyum metabolizmasından kaynaklıdır. Etkilenen tavuklar her zaman kafesin arkasında yan yatar halde bulunur. Eğer müdahale edilmezse açlık veya susuzluktan kaynaklı ölüm şekillenebilir.

Tavuklarda kalsiyum ve fosfor eksikliklerini önlemek için diyetler yeterli miktarda kalsiyum ve fosfor içermelidir. Yumurtacı tavuklarda kafes yorgunluğunu önlemek amacıyla diyetteki kalsiyum takviyesinin %65-70’ini iri kireçtaşı, geri kalanını ise ince parçacık halinde vererek yumurta kabuğu sağlamlığı korunabilir ve kaçınılmaz kemik gücü kaybı hafifletilebilir. Ayrıca kolayca bulunabileceğiniz bir kalsiyum veya kalsiyum fosfat takviyesi, felç ilk kez gözlemlendikten hemen sonra başlanırsa genellikle etkili olur.

Sıkça Sorulan Sorular