Yenidoğan Kuzularda İshal Nedenleri ve Tedavi Yöntemleri

Yenidoğan kuzularda ishal problemi yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Maalesef kuzular için oldukça ciddi bir problemdir. Hatta erken dönem kuzu ölümlerinin neredeyse yarısı ishal ve ishalin neden olduğu durumlardan kaynaklıdır. “İshal nedir?” diye soracak olursak; hepimiz bilmesine rağmen kısaca, dışkının daha sıvı olması, dışkı yapma sıklığında ve hacminde artış olması denilebilir. Kuzular içinde durum böyledir. Özellikle sık ve oldukça sıvı şekilde dışkılamak ishalin göstergesidir. Aynı zamanda bu esnada dışkı kan veya mukus içerebilir ve kokulu olabilir. Ayrıca sarımsı, siyah, yeşil, beyaz gibi farklı renklerde olabilir. Ancak dışkının rengine, kıvamına veya kokusuna bakarak altında yatan ana nedeni kesin olarak belirlemek mümkün değildir.

Kuzularda ishalin birçok farklı nedeni olabilir. Bakteriyel, viral ve parazitler enfeksiyonlar ile beslenme problemleri en sık karşımıza çıkan nedenlerdir. İshalin tam olarak nedenini belirlemek için klinik muayene ile beraber alınacak örneklerin laboratuvar incelemesi gerekebilir.

Yenidoğan Kuzularda İshal

Günümüzde yönetim uygulamaları, önleme ve tedavi stratejilerindeki gelişmelere rağmen, ishal hala yenidoğan küçükbaş hayvanları etkileyen en yaygın ve maliyetli hastalık olmaya devam etmektedir. Dünya çapında yapılan bazı bilimsel çalışmalarda yenidoğan kuzu ölümlerinin %46’sının ishal kaynaklı olduğu saptanmıştır. Kuzularda ishal; hayvanı, çevreyi, beslenmeyi ve bulaşıcı mikroorganizmaları içeren karmaşık, çok faktörlü bir hastalıktır. Yaşamın ilk ayında kuzu ishallerinin dört ana nedeni Escherichia coli, rotavirüs, Cryposporidum sp. ve Salmonella sp. etkenleridir. Escherichia coli ishalleri ise en yaygın olarak karşımıza çıkanıdır.

Kuzularda Escherichia Coli İshalleri

Escherichia coli isimli bakteri birçok ortamda bulunan kötü çevre koşulları ve kötü hijyenle ilişkili fırsatçı bir patojendir. Koli basilinin neden olduğu ishaller 10 günlükten küçük kuzularda görülmekle birlikte en sık 1-4 günlük yaşlarda görülür. Genellikle 12-48 saat arasındaki kuzularda salgın olarak kendini gösterir. Etkilenen kuzuların salyalarında da bir artış olur. Sıvı tedavisi tedavinin temelini oluşturur. Aynı zamanda kuzularda E. coli ishalinin hem tedavisinde hem de önlenmesinde antibiyotikler kullanılmaktadır. Pasif bağışıklığın arttırılması için koyunlara doğumdan önce sığır E. coli aşısı yapılabilir. Normal görünen kuzularda neomisin kullanımı salgının ilerlemesini durdurabilir. Yenidoğan kuzuların yeterli miktarda kolostrum alması hastalığın görülme sıklığını azaltır.

Kuzularda Rotavirüs İshalleri

Birçok hayvan ve insan A grubu rotovirüslerle enfekte olurken, kuzular bir grup B rotavirüsü ile enfekte olur. Rotavirus genellikle kuzularda 2-14 günlük yaşta ishale neden olur. Genç hayvanlar depresyona girer ve ciddi bir dehidrasyon söz konusudur. Rotavirüse bağlı olan ishaller genellikle destekleyici bakımla tedavi edilir. Koyunların doğumdan önce sığır rotavirüs aşılarıyla aşılanması pasif bağışıklığı artıracaktır. Rotavirüs ishalleri kuzu ve oğlaklardan ziyade buzağılarda daha yaygındır.

Kuzularda Salmonella İshalleri

Salmonella bakterisinin binlerce farklı serotipi vardır ve hepsi potansiyel olarak hayvanlarda ishale neden olabilir. Salmonella her yaştaki kuzularda ishale neden olabilir. 1 haftalıktan küçük hayvanların klinik belirtiler olmadan ölme olasılığı daha yüksektir. Bunun yanında 1 haftadan büyük hayvanların ishal olma olasılığı daha yüksektir. Salmonella ayrıca gebeliğin sonlarında ishal salgınlarına neden olur ve sıklıkla yavru atma ile ilişkilendirilir. Çamaşır suyu bir salgın sırasında kullanılabilecek etkili bir dezenfektandır. Aşının etkinliği ise şüphelidir. Aşı ile ilgili çalışmalar tüm dünyada devam etmektedir.

Kuzularda Cryptosporidium İshalleri

Kuzularda ishale neden olan etken Cryptosporidium parvum adı verilen bir protozoadır. Çoğunlukla 5 ile 10 gün arasındaki kuzularda görülür. İshal genellikle çok sıvı ve sarı renktedir. Küçük ruminantlarda cryptosporidiosis için etkili bir tedavi belirlenmemiştir. Anekdot niteliğinde dekokint ve monensin sodyumun hastalığın kontrolünde faydalı olabileceğini düşünülmektedir. Amonyak ve formalin, Cryptosporidium’un çevreden uzaklaştırılmasında en etkili yöntemdir. Cryptosporidiosis’in en iyi kontrol yöntemi, kuzuların doğumdan hemen sonra kolostrum yoluyla yeterli bağışıklığa kavuşmasıdır.

Kuzularda Giardia İshalleri

Bir protozoon olan giardia özellikle 2-4 haftalık kuzularda ishale neden olabilir. İshal genellikle geçicidir, fakat enfekte olan hayvanlar haftalarca kist dökmeye devam edebilir. Bu da diğer hayvanlar ve muhtemelen insanlar için bir enfeksiyon kaynağı oluşturur. Enfekte hayvanlar fenbendazol ile etkili bir şekilde tedavi edilebilir.

Yenidoğan kuzularda ishalin tek nedeni yukarıda saymış olduğumuz bulaşıcı mikroorganizmalar değildir. Beslenme sorunları ve yanlış besleme uygulamaları da ishale neden olabilir. Annesini kaybetmiş olan hayvanlarda yetersiz kolostrum alımı, süt ikame yemlerinin kalitesiz olması, besinlerdeki karıştırma hataları ve aşırı besleme sonucunda ishaller görülebilir. Taze otların aşırı tüketilmesi ve yüksek enerjili diyetler de genç kuzularda ishale neden olabilir.

İshal durumu ile karşılaşmış bir kuzu, büyük miktarda sıvı ve sodyum ve klor gibi önemli elektrolitleri kaybeder. Kuzularda ishale bağlı ölümler genellikle dehidrasyon ve asidoz kaynaklıdır.  İshalin mikrobiyal olarak nedeni ne olursa olsun en etkili tedavi, sıvı verilerek yeniden hidrasyon sağlanmasıdır.

Kuzularda İshal Tedavisi

Kuzularda ishal durumunda tedavinin ana amacı, ishal devam ederken hayvanı fizyolojik olarak sağlam tutmaktır. Bu esnada ciddi anlamda sıvı ve elektrolit kaybetmiş olan kuzu için sıvı tedavisi ve elektrolitlerin zaman kaybetmeden damar yolu açılarak verilmesi önemlidir. İshal durumunda sıvı tedavisi ile beraber ana etkene yönelik tedavi yapılacağında nedenin bilinmesi, tedavide başarılı olmak açısından önemlidir. Kuzularda ani ölüm nedenleri arasında da ishaller ciddi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kuzularda ishal durumunda vücut sıcaklığının belirlenmesi de önemlidir. Vücut ısısı normal aralığın üzerindeyse enfeksiyonu kontrol altına almak için ateş düşürücü ilaçlar ve antibiyotikler kullanılabilir. Kuzularda virüs veya protozoa kaynaklı bir ishal olduğunda antibiyotik tedavisi genellikle yararlı değildir. Ancak antibiyotikler, bakteriyel enfeksiyonların birincil enfeksiyon etkeni olduğu veya ikincil bakteriyel enfeksiyon riskinin yüksek olduğu durumlarda faydalıdır. Kuzularda ishal durumunda bağırsak florası bozulmaktadır. Normal bir bağırsak florasını yeniden sağlamak için sıklıkla ağızdan probiyotikler verilir.

Sıkça Sorulan Sorular

İshal olan kuzuya ne iyi gelir?

Öncelikli olarak ishalin nedeni belirlenmedir. Bu esnada kuzunun bol sıvı alması sağlanmalı, mümkünse serum ile sıvı ve elektrolit takviyesi yapılmalıdır. Sonrasında sindirim sistemi koruyucu ilaçlar, antibiyotikler ve bazı medikal ürünler duruma göre kullanılabilir.

Kuzu büyütme yemi ishal yapar mı?

Kuzularda yem geçişlerinde ishal durumu karşımıza çıkabilir. Bu nedenle yem geçişleri kademeli olarak yapılmalı ve uygun yemler seçilmelidir.

Yavru kuzu ishali nasıl geçer?

Yavru ve yeni doğmuş kuzularda ishale neden olabilen çeşitli patojen mikroorganizmalar vardır. İlk olarak ishale neden olan sebep belirlenmeli, sonrasında sıvı tedavisi ve gerekirse antibiyotik veya uygun medikal ürün tedavisi yapılmalıdır.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu