Koyunlarda Hastalık Belirtileri ve Nedenleri

Ülkemizde yaygın olarak beslenen koyunlarda hastalık belirtileri çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. Birçok canlıda olduğu gibi koyunlarda da hastalıklar ve sağlık problemleri çeşitli şekillerde kendisini gösterir. Bazı belirtiler birçok hastalık ve sağlık probleminde karşımıza çıkarken, bazı spesifik belirtiler özel bir hastalığın habercisi olabilir. Örnek olarak iştahsızlık, verim kaybı veya yüksek ateş birçok hastalık ve sağlık sorununda karşımıza çıkan belirtiler arasındadır. Fakat örnek olarak kendi etrafında dönme gibi bir hastalık belirtisi çoğunlukla parazit kaynaklı bir hastalık olan ve halk arasında delibaş hastalığı olarak bilinen; Taenia multiceps‘in larvası olan Coenurus cerebralis kaynaklıdır.

Özellikle koyun yetiştiricileri koyunlarda hastalık belirtilerini ve bu belirtilerin muhtemel nedenlerini merak etmektedir. Bu konumuzda sizlere koyunlarda sıklıkla karşımıza çıkan başlıca hastalık belirtilerinden ve bu belirtilerin muhtemel nedenlerinden bahsedeceğiz. Fakat konunun detaylarına geçmeden önce bir konuyu hatırlatmakta fayda vardır. Koyunlarda hastalık belirtileri, dediğimiz gibi aslında bir belirtidir. Bu belirtilerin altında birçok farklı hastalık ve sağlık sorunu yatabilmektedir. Bu nedenle mutlaka uzman veteriner hekim tarafından konu detaylı şekilde araştırılmalı ve muhtemel neden belirlenerek uygun tedavi sağlanmalıdır.

Koyunlarda Hastalık Belirtileri

Koyunlarda herhangi bir hastalık ya da sağlık sorunu olduğunda bu muhtemelen bazı belirtiler ile kendisini gösterir. Bazı hastalık başlar başlamaz belirtiler gösterirken, bazı hastalıklar ilk aşamalarda belirti göstermez ve belirtiler ilerleyen aşamalarda karşımıza çıkabilir. Aynı zamanda koyunun genel sağlık durumuna, yaşına, bağışıklık sistemine, hastalığın şiddetine ve diğer birçok faktöre bağlı olarak belirtilerin derecesi değişebilir. Koyunlarda sıklıkla karşımıza çıkan bazı hastalık belirtilerinden bahsedeceğiz.

Koyunlarda İştahsızlık

İştahsızlık birçok canlıda hastalıkların ve sağlık sorunlarının en önemli belirtileri arasında yer alır. Fizyolojik sorunlardan kaynaklı olabileceği gibi stres, aşırı sıcak hava, aşırı soğuk hava gibi çeşitli psikolojik ve çevresel nedenlerde iştahsızlığa neden olabilir. Koyunlarda iştahsızlık değerlendirildiğinde en sık karşımıza çıkan nedenler bakteriyel enfeksiyonlar, viral enfeksiyonlar, paraziter hastalıklar ve metabolizma hastalıkları en sık karşımıza çıkan nedenler arasındadır.

Bakteriyel enfeksiyonlar koyunlarda yaygın olarak görülür. Özellikle solunum ve sindirim sistemini etkileyen bakteriyel enfeksiyonlar yaygındır. Bu tarz enfeksiyonlar iştahsızlık ile beraber depresyon, solunum problemleri veya ishal gibi sindirim sistemi problemleri ile karşımıza çıkar. Viral hastalıklarda da genellikle depresyon, kilo kaybı, yüksek ateş gibi ilave belirtiler görülür. Hem iç parazitler hem de dış parazitler iştahsızlığa neden olabilir. Bunun yanında dışkıda parazit ve kilo kaybı paraziter sorunların diğer önemli belirtileri arasındadır. Ketozis ve asidoz yine metabolizma hastalıkları arasında önemliler olarak karşımıza çıkar.

Koyunlarda Depresyon

Koyunlarda hastalık belirtilerinden diğer önemlilerinden biriside depresyondur. Depresyon kısaca durgunluk, hareket etmede isteksizlik, halsizlik gibi ifade edilebilir. Birçok bakteriyel veya viral enfeksiyon depresyona neden olabilir. Bunun yanında yine paraziter hastalıklarda depresyon nedeni olarak sayılabilir. Bunun yanında yetersiz ve dengesiz beslenme, bakım koşullarının kötü olması ve stres faktörleri de depresyona neden olabilir.

Çoğunlukla depresyon şiddeti farklı olmak ile beraber birçok hastalık ve sağlık sorununda karşımıza çıkmaktadır. Çoğunlukla başka belirtiler ile beraber görülür. Tek başına değerlendirmek çok doğru değildir, diğer belirtiler ile birlikte değerlendirilmeli ve altında yatan ana neden belirlenmelidir.

Koyunlarda İshal

En önemli sindirim sistemi belirtileri arasında yer alan ishal birçok problemde karşımıza çıkmaktadır. Özellikle sindirim sistemini etkileyen tüm enfeksiyöz hastalıklarda en önemli belirti ishaldir. Bunun yanında yaygın olarak gördüğümüz koksidiyoz adını verdiğimiz paraziter enfeksiyon, Clostridium perfringens tip D tarafından üretilen toksinlerin neden olduğu enterotoksemi, Haemonchus contortus gibi sindirim sistemi parazitleri ishalin önemli nedenleri arasındadır. Rotavirus ve coronavirus koyunlarda ishalin önemli viral nedenleri arasındadır.

Bağırsaklardaki su ve elektrolitlerin dengesinin ve emiliminin bozulması sonucunda ortaya çıkan ishal; aşırı sıvı tüketimi, stres, aşırı sıcak hava, beslenme bozuklukları ve zehirlenme gibi bazı durumlarda da karşımıza çıkabilmektedir. İshal durumunda genellikle koyunlarda karın şişliği gibi belirtilerde gözlemlenir.

Koyunlarda Kilo Kaybı

Kilo kaybı koyunlarda hastalık belirtileri denildiğinde karşımıza çıkan önemli belirtiler arasında yer almaktadır. Fakat spesifik bir belirti değildir. Çünkü koyunlarda kilo kaybı oldukça farklı birçok nedene ve faktöre bağlı olarak karşımıza çıkabilmektedir. Birçok enfeksiyon iştahsızlığa ve dolayısıyla kilo kaybına neden olabilmektedir. Bunun yanında beslenme yetersizliği ve dengesiz beslenme de koyunlarda kilo kaybına neden olabilen birer etkendir.

Kötü bakım koşulları, aşırı kalabalık ortamlar, yetersiz hijyen, aşırı sıcak veya soğuk hava gibi stres faktörleri de koyunlarda kilo kaybına yol açabilir. Özellikle bakır, selenyum, çinko ve vitamin E eksiklikleri de kilo kaybına neden olan etkenler arasındadır.

Koyunlarda Öksürük

Öksürük özellikle solunum sistemi ile alakalı sorunlarda karşımıza çıkan önemli bir belirtidir. Genellikle solunum sistemi ile ilişkilendiriliyor olsa da nadir olarak farklı sebepler ile öksürük görmemiz de mümkündür. Pasteurella multocida ve Mannheimia haemolytica enfeksiyonları ile Mycoplasma ovipneumoniae enfeksiyonları en önemli öksürük belirtileri arasındadır. Bunun yanında Dictyocaulus filaria adını verdiğimiz akciğer kıl kurtları da öksürüğe neden olabilmektedir.

Koyunlarda hastalık belirtileri arasında oldukça önemli bir yere sahip olan öksürük alerji, hava kirliliği, nem ve sıcaklık gibi faktörlere bağlı olarak ta karşımıza çıkabilmektedir.

Koyunlarda Topallama

Topallama hareket sistemi ile alakalı olarak karşımıza çıkan en yaygın belirtiler arasındadır. Koyunlarda topallama travmalara bağlı kırık, çıkık gibi nedenlerden kaynaklı olabileceği gibi koyunlarda önemli bir sağlık sorunu olan ayak çürüğü gibi sorunlardan da kaynaklı olabilir. Bunun yanında Mycoplasma spp., Chlamydia spp. ve diğer bakteriyel enfeksiyonlar eklemlerde iltihaplanmaya ve dolayısıyla topallamaya yol açabilir.

Bunun yanında burkulma ve gerilmeler, yumuşak doku hasarları, selenyum ve E vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkan beyaz kas hastalığı, yaşlı koyunlarda görülen eklem dejenerasyonu topallamaya neden olabilen diğer önemli nedenler arasında sayılabilir.

Koyunlarda Solunum Güçlüğü

Koyunlarda solunum sistemi belirtileri arasında solunum güçlüğü önemli bir yer tutmaktadır. Bakteriyel ve viral pnömoni koyunlarda solunum güçlüğünün en önemli nedenleri arasındadır. Bunun yanında kronik solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan Mycoplasma etkenleri önemli nedenler arasında sayılabilir. Dictyocaulus filaria ve Protostrongylus rufescens gibi akciğer parazitleri de solunum güçlüğüne sebebiyet verebilmektedir.

Koyunlarda hastalık belirtilerinden önemli ve ciddi olanlarından birisi olan solunum güçlüğü şiddetli olduğu durumlarda kayıplara neden olabilmektedir. Bu nedenle bu tarz belirti görülen koyunlar acilen muayene edilmeli, neden belirlenmeli ve vakit kaybetmeden tedaviye başlanmalıdır.

Koyunlarda Hastalık Belirtilerinin Genel Değerlendirilmesi

Koyunlarda hastalık belirtileri oldukça farklı şekillerde ve şiddetlerde karşımıza çıkabilmektedir. En önemli konu koyunlarda hastalık belirtilerinin detaylı olarak değerlendirilmesi ve hızlı şekilde altında yatan ana sorunun bulunmasıdır. Bu sayede doğru ve hızlı bir şekilde tedavi sağlanabilir. Koyun sahipleri ve yetiştiriciler genellikle yukarıda saydığımız yaygın olarak görülen belirtiler ile karşılaştıklarında pek önemsememekte ve tedaviler genellikle geç kalmaktadır. Bu tedavinin başarısını olumsuz etkilemekte ve aynı zamanda tedavi masraflarını artırmaktadır.

Koyunlarda herhangi bir sağlık sorunu veya hastalık belirtisi gördüğünüzde vakit kaybetmeden veteriner hekime danışmak önemlidir. Özellikle bulaşıcı hastalıkların yaygın olduğu ülkemizde hızlı bir şekilde teşhis ve müdahale kayıpları büyük ölçüde önleyecektir.

Sıkça Sorulan Sorular